προλαμβάνω

ΝΜΑ, και προλαβαίνω Ν

1. λαμβάνω κάτι πριν από κάποιον ή κάτι άλλο, λαμβάνω πρώτος (α. «προλαμβάνω τον μισθό μου» β. «προλαμβάνειν γάλα μετὰ μέλιτος», επιγρ.)

2. (η μτχ. ενεργ. αορ. ως ουσ.) προλαβών, -ούσα, -όν

ο προηγούμενος

νεοελλ.

1. φθάνω κάπου πριν από κάποιον άλλο ή πρώτος («όσο και να τρέχεις, θα δεις που θα σέ προλάβω»)

2. προφταίνω, φτάνω κάπου πριν από κάποιον άλλο ή εγκαίρως (α. «πήγα αλλά δεν τόν πρόλαβα» β. «αν δεν βιαστούμε, δεν θα προλάβουμε το τραίνο»)

3. με την παρουσία μου ή με παρέμβασή μου ματαιώνω κάτι δυσάρεστο («η έγκαιρη άφιξη τής πυροσβεστικής πρόλαβε την επέκταση τής φωτιάς»)

4. βρίσκω τον απαιτούμενο χρόνο για να κάνω κάτι («δεν ξέρω αν θα προλάβω να τελειώσω σήμερα όλες τις δουλειές»)

5. ναυτ. μετακινώ τα ιστία τού πλοίου κατά τέτοιο τρόπο ώστε να πέσει πάνω τους ο άνεμος από μπροστά για να δοθεί στο πλοίο ώθηση προς τα πίσω

6. παροιμ. φρ. «όποιος πρόλαβε τον κύριο είδε» — όσοι κινούνται δραστήρια και με ταχύτητα προς έναν στόχο επωφελούνται

αρχ.

1. καταλαμβάνω ή κυριεύω κάτι εκ τών προτέρων (α. «ὅσα τῆς πόλεως προλάβοι πρὸ τοῡ τοὺς ὅρκους ἀποδοῡναι», Δημοσθ.

β. «σῶμα προειλημμένον ὑπὸ νόσου», Ερμητ.)

2. προτιμώ («εἰ πρὸ τοὐμοῡ προύλαβες τὰ τῶν δ' ἔπη», Σοφ.)

3. προφταίνω και παίρνω κάτι

4. λαμβάνω κάτι ως δεδομένο, έχω κάτι προκαταβολικά («τὴν ὁλότητα προλαβὼν ἐγέννησεν ἀπ' αὐτῆς τὴν παντότητα», Δαμάσκ.)

5. προσπερνώ («προλαμβάνοντες δὲ τὰς κύνας ἐφίστανται», Ξεν.)

6. αντιλαμβάνομαι («προλαμβάνειν τὰ πολλὰ εἰκασίᾳ», Λουκιαν.)

7. (με χρον. και τοπ. σημ.) προηγούμαι

8. προτρέχω

9. προδικάζω

10. στοχάζομαι κάτι εκ τών προτέρων

11. επαναλαμβάνω κάτι από την αρχή

12. κρίνω κάποιον ή κάτι πρόωρα ή εσπευσμένα, δημιουργώ προκατάληψη

13. ανακαλύπτω, αποκαλύπτω («ἐὰν καὶ προληφθῇ ἄνθρωπος ἔν τινι παραπτώματι», ΚΔ)

14. παθ. προλαμβάνομαι

συμπεριλαμβάνομαι εκ τών προτέρων

15. φρ. «προλαμβάνω τὴν αὔξηση» — αρχίζω την αύξηση προηγουμένως.